ZAPROJEKTUJ SOBIE HERB
Wiedza / 10-01-2013 r.
Heraldyka to nauka pomocnicza historii, która zajmuje się badaniem rozwoju i znaczenia oraz zasadami kształtowania się herbów.
Heraldykę można uznać za fenomen europejskiej historii, o czym może świadczyć m. in. fakt, że więcej herbów powstało w XX w. niż w czasie ponad ośmiu ubiegłych stuleci, a na początku XXI w. heraldyka jest sztuką nie tylko żywą, lecz w rozkwicie.
Co nam może współcześnie ofiarować heraldyka? Bojowy znak rozpoznawczy, jakim początkowo był herb, szybko stał się również znakiem osób i instytucji, które z wojskiem i wojną nie miały nic wspólnego.
Źródła ilustracji: Wiedemann Julius Ed. „Logo design” vol. 1, Taschen.
Symbole, znaki sekretne, czy godła służące do wyróżniania się spośród grupy społecznej, towarzyszą ludzkości od czasów najdawniejszych. Manifestują władzę, majestat, poglądy natury światopoglądowej i politycznej, często demonstrują dążenia wolności. Są symbolami różnych organizacji, klubów sportowych, kościołów i związków wyznaniowych, niekiedy działających sekretnie.
Źródła ilustracji: Wiedemann Julius Ed. „Logo design” vol. 2 Taschen.
Wchodzimy w krąg znaków, pojęć i symboli, które żyjąc niegdyś pełnym barw i rozmachu życiem, wciąż potrafią pobudzać wyobraźnię. W dalszym ciągu mają znaczenie. Mają także bezpośredni wpływ na współczesne projektowanie znaków i symboli identyfikujących ludzi, produkty, firmy i instytucje.
Heraldyka kieruje się ustalonymi zasadami. Zasady te określają właściwy dobór poszczególnych składników herbu. Stosowanie właściwych symboli, kolorów, a także wszystkich elementów znajdujących się na tarczy i wokół niej.
Źródła ilustracji: Wiedemann Julius Ed. „Logo design” vol. 1, „Logo design” vol. 2 Taschen.
Wprawny projektant doskonale wiedział jakie elementy należy łączyć ze sobą, a jakich unikać. Jakie prawidłowo łączyć ze sobą kolory. Te podstawowe reguły graficzne mają swoje przełożenie na współczesne projektowanie identyfikacji.
Herby towarzyszą nam w życiu codziennym na każdym kroku, chociaż na ogół ich nie zauważamy. Ten najbardziej znany to herb państwowy – widniejący na tablicy urzędu i w klasie szkolnej.
Źródła ilustracji: www.wikipedia.pl; www.ja.rafi.pl
Gdy uważniej się rozejrzymy, dostrzeżemy herb miasta na ratuszu, tramwaju, autobusie i taksówce, a także herb obcego państwa nad wejściem do ambasady. Herby państwowe, wojewódzkie, miejskie, gminne ozdabiają mapy, plany miast i widokówki oraz różnego rodzaju souveniry, umieszczane są na dresach i koszulkach sportowców, tablicach granicznych i witaczach.
Źródła ilustracji: www.trojmiasto.pl;
W ostatnich kilku latach dość popularne staje się projektowanie znaków miast gmin i regionów, które w dużej mierze sprowadza się do korekty, zmiany lub unowocześnienia istniejącego herbu. Moda ta sprawiła, iż pojawiła się prawdziwy wysyp tego typu projektów, a także powoduje to duże zapotrzebowanie na takie działania.
Źródła ilustracji: www.alw.pl;
Zapotrzebowanie na nowe herby jest obecnie szczególnie duże, ponieważ w wielu (miejscowościach) krajach nie ma ich jeszcze bardzo wiele gmin i jednostek terytorialnych powstałych w wyniku nowego podziału administracyjnego. Własne herby chce mieć także coraz więcej instytucji i osób prywatnych.
Wpływ heraldyki na współczesny design
Stowarzyszenia, organizacje, instytucje i kluby, które nie mają prawa używać herbu państwowego, a chcą podkreślić swój narodowy charakter, często wykorzystują samo godło z herbu państwowego lub jego część. Najczęściej zmieniają przy tym stylizację godła. Tak postąpiły m. in. krajowe federacje sportowe jak np. Polski Związek Piłki Nożnej (PZPN). Oznaką portugalskiej federacji piłki nożnej jest nieco zmieniona tarcza herbu państwowego, nałożona na krzyż. Piłkarze angielscy mają na koszulkach trzy lwy brytyjskie, ale niebieskie na białej tarczy.
Źródła ilustracji: www.wikipedia.pl;
Źródła ilustracji: www.wikipedia.pl;
Heraldyka miała dość duży wpływ na kształtowanie oznak klubów sportowych, głównie piłkarskich. Znaki klubów sportowych mają często kształty tarczy herbowej, ale zamiast figur heraldycznych są na niej przeważnie barwy, inicjały oraz wizerunki piłki, kija hokejowego lub rakiety tenisowej. W niektórych znakach są też herby, głównie miasta z jakiego wywodzi się dany klub.
Źródła ilustracji: Wiedemann Julius Ed. „Logo design” vol. 1, Taschen.
Źródła ilustracji: Wiedemann Julius Ed. „Logo design” vol. 1, Taschen.
Elementy godła z herbu państwowego znajdziemy tez w wielu oznakach instytucji, szkół i uczelni, a także w emblematach i znakach firmowych. Dziewiętnastowieczne znaki firmowe składały się z łatwo rozpoznawalnej formy znaku graficznego, samego liternictwa lub znaku graficznego połączonego z figurami.
Źródła ilustracji: strony internetowe poszczególnych uczelni
Jednym z pierwszych znaków firmowych, zarejestrowanych w 1885 r. w amerykańskim urzędzie patentowym, był znak fabryki musztardy, w którym była tarcza zwieńczona koroną, trzymana przez dwa lwy. Takie naśladownictwo herbów miało na celu zwiększenie prestiżu formy, lecz nic o niej nie mówiło. Mimo to moda na lwy jako trzymacze zwieńczonej koroną tarczy, na której jest herb fikcyjny lub nieheraldyczne znaki, przetrwała do dziś. Tego typu „herby” są ulubionymi znakami nie tylko wytwórni papierosów, cygar i napojów alkoholowych, ale także hoteli, nowych uczelni prywatnych, klubów i stowarzyszeń.
Źródła ilustracji: Wiedemann Julius Ed. „Logo design” vol. 1, „Logo design” vol. 2 Taschen.
Za bardziej ambitne można uznać znaki firmowe, które komponowano z elementów heraldycznych lub do nich podobnych tak, żeby przekazać odbiorcy informacje o firmie i jej produktach. Wiele takich znaków powstało w XX w. Ze względu na treść symboliczną wyróżnia się wśród nich znak firmowy czeskich zakładów samochodowych Skoda. Krąg oznacza wszechstronność produkcji, skrzydło – rozmach postępu technicznego, oko – dokładność, a strzała – postęp, czyli wprowadzanie nowych rozwiązań technicznych.
Źródła ilustracji: www.skoda-auto.pl
Na uwagę zasługuje też znak browaru w Żywcu, wzorowany na herbach z trzymaczami, którymi w tym wypadku są krakowiacy w regionalnych strojach. Motywy heraldyczne, a także graficzne znaki przypominające okres rycerstwa, zostały wykorzystane również przez wiele innych browarów i gorzelni.
Źródła ilustracji: www.grupazywiec.pl
Tarcza jako symbol ochrony widnieje w oznakach firm ochroniarskich na całym świecie. Wiele firm umieszcza na tej tarczy figury heraldyczne, szczególnie te symbolizują wolę walki obronnej (miecz), odwagę (lwy), waleczność (gryf), czujność (smok) i nieustępliwość (byk).
Również firmy samochodowe sięgają często do wzorów heraldycznych. Cadillac ma wielopolową tarczę fikcyjnego herbu zwieńczoną koroną, w znaku firmowym Alfa Romeo jest herb Mediolanu i rodowy herb Sforzów, Porsche ma tarczę z herbem Wirtembergii, na którym jest tarcza sercowa z herbem Stuttgartu. Bardzo wiele firm sygnuje swe produkty wizerunkiem lwa wspiętego. Jest wśród nich zarówno piwo z browaru monachijskiego Lowenbrau, jak i samochód Peugeot.
Źródła ilustracji: www.wikipedia.pl
Źródła ilustracji: www.loewenbraeu.de
Tak w heraldyce jak i w projektowaniu identyfikacji możemy znaleźć wiele podobieństw. Wiele elementów wywodzących się z heraldyki może posłużyć za wzór lub nawet powinno mieć wpływ na przebieg prac projektowych nad znakami i identyfikacjami. Heraldyka opiera się na pewnych podstawowych zasadach, których należy przestrzegać, aby herb był pełnosprawny graficznie. Te same zasady mogą, a nawet powinny przyświecać projektantom podczas pracy również dziś. Zasady te są dość oczywiste, mimo że nie zawsze jesteśmy ich świadomi.
To co w herbie najważniejsze
Źródła ilustracji: Wiedemann Julius Ed. „Logo design” vol. 1, „Logo design” vol. 2 Taschen.
Tarcza jest stałym elementem herbu, na którym umieszczane są figury oraz wszelkie inne komunikaty wizualne. Spełnia ona to samo zadanie, które obecnie spełnia pole znaku. Tarcza może przyjmować bardzo rozmaite kształty od owalów po bardzo rozbudowane formy. Ta różnorodność pozwala zachować oryginalność, ale również umożliwia dopasowanie kształtu tarczy do treści, która jest na niej umieszczona.
Źródła ilustracji: Wiedemann Julius Ed. „Logo design” vol. 1, „Logo design” vol. 2 Taschen.
Figury heraldyczne również były objęte regułami, często bardzo rygorystycznymi. Zwierzęta drapieżne niezależnie od tego w jakiej pozie umieszczone, musiały zawsze wykazywać niezbędne cechy drapieżności: otwarte pyski z wyszczerzonymi zębami, wysunięty język, szpony lub pazury.
Źródła ilustracji: Wiedemann Julius Ed. „Logo design” vol. 2 Taschen.
Wszystkie figury (prawidłowo narysowane), miały jedną wspólną cechę – były bardzo czytelne (również z pewnej odległości). Przywiązywano do tego wielką wagę, gdyż herby miały zastosowanie w reprodukcji różnymi technikami: ryte w kamieniu (jednobarwne), odciskane w pieczęciach, wypalane. Herb zatem musiał wykazywać jak największą czytelność kształtów. To ważna i przydatna cecha, która powinna przyświecać podczas projektowania wszelkich komunikatów wizualnych również dziś.
Źródła ilustracji: www.wikipedia.pl; www.rothmansny.com
Barwa to najważniejsza, z punktu widzenia odbiorcy, część herbu i zarazem najbardziej przydatna współczesnym projektantom zasada. W heraldyce stosowano pięć kolorów: niebieski, czerwień, zieleń, czerń, purpurę – oraz dwa metale: złoto (kolor żółty) i srebro (biel). Niewielka liczba barw – ograniczona właściwie do barw podstawowych – wynikała z podstawowej, pierwotnej funkcji herbu. Rycerski znak identyfikacyjny musiał być dobrze czytelny w trudnych warunkach pola bitwy, z odpowiedniej odległości. Z tego samego powodu nie stosowano w herbach półtonów, półcieni, barw zgaszonych oraz perspektywy. Pierwotną zasadą heraldyczną było niekładzenie barwy na barwę i metalu na metal (zasada alternacji).
Źródło ilustracji: Whizbrand Group
W czasach kiedy zaprojektowanie oryginalnej i świeżej identyfikacji staję się kłopotliwe, bo większość w tym temacie już gdzieś kiedyś zostało zrobione, warto zwrócić uwagę na heraldykę. Ta cenna kopalnia wzorów figur, symboli i połączeń może jeszcze bardzo wiele ofiarować współczesnym projektantom.
Źródła ilustracji: Wiedemann Julius Ed. „Logo design” vol. 1, Taschen.
Jeśli znacie jakieś ciekawe przykłady zastosowania heraldyki lub jej elementów we współczesnych identyfikacjach, podzielcie się tym z nami podsyłając na adres contact@whizbrand.com. lub umieśćcie je nam na Facebooku.